Rozliczeniowe opomiarowanie wody i ścieków
komentarze

OPRACOWAŁ: dr inż. ZYGFRYD GŁUCHY – ALFINE / ALFINE-TIM,
który opisane wydarzenia zainicjował, skoordynował a wnioski poniżej spisał.

Moje doświadczenie jest wynikiem współpracy (od 1993 roku), z producentem przepływomierzy elektromagnetycznych firmą FISCHER&PORTER NIEMCY (potem, po zmianie właściciela Bailey-Fischer&Porter a następnie ABB-FISCHER&PORTER), oraz Głównym Urzędem Miar i PTB czyli niemieckim Urzędem Miar.

Uzyskanie Zatwierdzenia Typu dla przepływomierza PARTI-MAG w kategorii “Liczniki do cieczy w przewodach otwartych” wymagało oddelegowania przedstawiciela Głównego Urzędu Miar do siedziby Producenta w celu przeprowadzenia badań i w celu weryfikacji innych procedur związanych z legalizacją i uwierzytelnieniem.

Badania przepływomierzy MAG-XM w kategorii “Liczniki do Wody” wykonano w Głównym Urzędzie Miar i wystawiono OPINIĘ, że wartość błędu badanych przepływomierzy wynosi +/-0,25%.

Wyniki badań były podstawą do Zatwierdzenia Typu wymienionych przepływomierzy.
Z uwagi na duże średnice produkowanych przepływomierzy a tym samym zbyt duże (jak na Polskę) wartości mierzonych przepływów, Główny Urząd Miar podjął się wówczas weryfikacji procedur stosowanych przez niemiecki Urząd Miar na podstawie Art.19 Ustawy Prawo o Miarach z 1993 roku, który umożliwiał uznanie zagranicznej kontroli metrologicznej za równoważną. Wynik tego współdziałania zaowocował dla firmy ALFINE (dzisiaj ALFINE-TIM) zatwierdzeniami Typu w kategoriach:

• Liczniki do wody zimnej (do DN 2000)
• Liczniki do cieczy w przewodach otwartych (do DN 2000)
• Liczniki do cieczy innych niż woda (do DN 2000).

Poniżej prezentujemy pierwotne Zatwierdzenia typu w powyższych kategoriach oraz wybrane Decyzje Głównego Urzędu Miar, uznające zagraniczną legalizację lub uwierzytelnienie a także przykładowe dostawy ze świadectwem legalizacji lub uwierzytelnienia wystawionych przez niemiecki lub też polski Urząd Miar (zależnie od średnicy przepływomierza).

1. Zatwierdzenia typu > przykłady podstawowe > patrz na końcu tekstu.
2. Przykłady dokumentów dla dostaw przepływomierzy z legalizacją lub uwierzytelnieniem.
   2.1. Z legalizacją
   2.2. Z uwierzytelnieniem.

Co z tych dokumentów wynika:

1. Świadectwo Legalizacji ma podaną datę ważności.
2. Świadectwo Uwierzytelnienia > nie ma daty ważności czyli jest ważne bezterminowo.
3. Liczniki Legalizowane musiały mieć podłączone podczas legalizacji zarówno kable jak i ew. urządzenia wyjściowe.
4. Na miejscu instalacji, rozłączenie kabli między czujnikiem a liczydłem wymagało obecności przedstawiciela LOKALNEGO Urzędu MIAR.

FAKTY, NIEJASNOŚCI i WNIOSKI zebrane na przestrzeni minionych 25 lat aktywności w ramach wdrażania i stosowania przyrządów pomiarowych podlegających Kontroli Metrologicznej Organów Administracji Miar:

• Liczników do wody (Wodomierzy)
• Liczników do Cieczy Innych niż Woda
• Elektronicznych Liczników do Cieczy w Kanałach Otwartych

Dla mnie, nadrzędnym aktem prawnym była Ustawa Prawo o Miarach z 1993 roku.
Ustawa ta zawierała jasno zapisane kiedy kontrola metrologiczna jest wymagana (obrót publiczny, produkcja środków leczniczych, przy czynnościach urzędowych) a także jaka ma być forma tej kontroli (zatwierdzenie typu, legalizacja lub uwierzytelnienie) Ustawa jest podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i weszła w życie 1 Stycznia 1994 roku.

NO i CO DALEJ?

Ustawa to w zasadzie pisemne potwierdzenie zamówienia złożonego na ręce Prezesa Głównego Urzędu Miar: na stosowne przyrządy jakie do wymienionych celów można zastosować a także i na przepisy wykonawcze zawierające wymogi jakie te przyrządy spełniać mają, instrukcje sprawdzania oraz wytyczne o sposobie oznaczania i dokumentowania wykonanych czynności.

W dalszej części ograniczę się do: Liczników do wody (wodomierzy), liczników do cieczy innych niż woda i liczników do cieczy w przewodach otwartych.

W roku 1995, Prezes Głównego Urzędu Miar wydaje Zarządzenie NR 102 z dnia 28 sierpnia:
”W sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o licznikach do wody (wodomierzach).” Cytuję:

Par.1. Przepisy dotyczą liczników do wody, zwanych dalej “wodomierzami” tj. przyrządów pomiarowych stosowanych w przewodach zamkniętych do pomiaru objętości przepływającej wody: zimnej, o temperaturze 0-30 stopni Celsjusza;

Par. 2 ust.2. Materiały użyte do wodomierza do WODY PITNEJ powinny być nietoksyczne, nie zanieczyszczające wody i biologicznie obojętne. Materiały te powinny mieć ATEST Państwowego Instytutu Higieny.

Par.8.1. Zakres obciążeń pomiarowych wodomierza od “qmin do qmax” jest podzielony na dwie części: pomocniczy od “qmin do qt” gdzie > “qt” to strumień objętości pośredni, podstawowy od “qt do qs” gdzie > “qs” to strumień maksymalny, który z kolei wynosi > 2xqp” gdzie > “qp” to strumień nominalny.

Par.9. Błędy graniczne dopuszczalne oraz błędy obiegowe graniczne wskazań wodomierza równe są: +/-5% dla przepływu “qmin do qt” i +/-2% od “qt do qs” (podczas legalizacji i uwierzytelnianiu) oraz > +/-10%  i odpowiednio +/- 5% > w UŻYTKOWANIU (oznaczam to dla podkreślenia).

UWAGI:  Tak duże błędy dopuszczalne nie dziwią mnie, bo wzięły się z wodomierzy mechanicznych czyli z urządzeń pomiarowych o mniejszej dokładności i zawodnych.

Tutaj przypomnę, że dokładność pomiaru przepływomierzy elektromagnetycznych wynosi co najmniej 0,5% a nawet 0,15% i to jako odniesiona do wartości wskazanej/odczytanej.

Par. 12. Okres ważności legalizacji wynosi 4 lub 5 lat zależnie od strumienia nominalnego tj. “qp”.

Tutaj nadmienię, że dla wodomierza/przepływomierza elektromagnetycznego przepływ maksymalny “qs” jest wynikiem iloczynu prędkości wody tj. 10m/s przez przekrój rury czujnika o średnicy nawet 2000 mm i więcej.

Nadmienię, że zgodnie z Instrukcją sprawdzania wodomierzy, podczas legalizacji należy zastosować przepływ co najmniej nominalny tj. woda musi płynąć z prędkością minimum 5 m/s!

ISTOTNE UWAGI i WNIOSKI do tych zapisów …

1. Z wyżej podanej definicji wodomierza wynika, że jest on przeznaczony do pomiaru ilości WODY ZIMNEJ, płynącej przewodami zamkniętymi …
2. Jeśli wodomierz mierzy WODĘ PITNĄ, to musi mieć ATEST PZH!

Zatem nie ma tu wzmianki, że musi to być wyłącznie WODA PITNA! WODA ma być ZIMNA!

Oznacza to, że WODOMIERZ może mierzyć DOWOLNĄ WODĘ ZIMNĄ! NIE BYŁOBY PROBLEMU gdyby ten zapis brzmiał jednoznacznie: WODOMIERZ jest przeznaczony do pomiaru WODY PITNEJ!

Dodam w tym miejscu, że w młodszych AKTACH PRAWNYCH dotyczących wodomierzy pojawia się definicja: “Wodomierz” – jest przeznaczony do pomiaru objętości wody CZYSTEJ, zimnej lub gorącej. Ten zapis także nie jest doprecyzowany > bez podania klasy czystości wody wymyka się WODA PITNA, która jest jedną z wód czystych (KLASA I).

Interpretacja Głównego Urzędu Miar jest zwykle podobna: prawnej kontroli metrologicznej podlegają przyrządy pomiarowe wymienione w konkretnym Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów > tam wymienia się przyrządy i są też wodomierze … Ale brakuje zapisu że prawnej kontroli metrologicznej podlegają wyłącznie WODOMIERZE WODY PITNEJ.

Odpowiedź Urzędu Miar jest ZERO-JEDYNKOWA: Jeśli jakieś urządzenia pomiarowe (o zdefiniowanym przeznaczeniu) nie są w konkretnym Rozporządzeniu wymienione > to nie podlegają prawnej kontroli metrologicznej.

W żadnym Rozporządzeniu nie wymienia się przyrządów do pomiaru ilości pobranych wód podziemnych, wód powierzchniowych, opadowych, czy też jeszcze WÓD INNYCH niż WODA CZYSTA (w domyśle PITNA).

Wątpliwości nie rozwiązuje zapis w Zarządzeniu NR 184 prezesa Głównego Urzędu Miar z dnia 20 grudnia 1995 roku: w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o instalacjach do cieczy INNYCH niż WODA gdzie w Par.2 czytamy “Instalacje pomiarowe mogą być przeznaczone do cieczy i produktów z ropy naftowej, cieczy spożywczych, alkoholi, cieczy chemicznych, WODY (z wyjątkiem WODY zimnej, ciepłej i gorącej)”.

Na przestrzeni 25 lat nie znalazłem definicji co to za WODA, która jest INNA niż zimna, ciepła i gorąca.
W domyśle uznaję, że są to wszelkie WODY (o klasie czystości innej niż woda pitna), takie jak woda powierzchniowa, głębinowa, opadowa, roztopowa, chłodnicza itp. O ILE nie zostaną zaliczone do zbioru ścieków. W tej wyliczance dopatruję się też ścieków oczyszczonych, których klasa czystości może sięgać WODY PITNEJ > czy to już woda? czy to ciągle ścieki?

WNIOSKI

Przytoczone Zatwierdzenia Typu i zapisy w nich, wystawione dowody legalizacji i uwierzytelnienia jednoznacznie wskazują, że ten sam przyrząd, o tej samej zasadzie działania, jako przeznaczony do pomiaru WODY i Ścieków czy Cieczy Innych niż woda, czy też jako Licznik do cieczy w przewodach zamkniętych, jest niejako z definicji, właściwy do pomiaru WSZELKICH WÓD, wszelkich przewodzących cieczy że ściekami włącznie.

O takiej właściwości przepływomierzy elektromagnetycznych decyduje jedyna w swoim rodzaju metoda oparta o prawo indukcji elektromagnetycznej z czujnikiem przepływu wykonanym z kawałka pustej rury ze stali nierdzewnej z nałożonymi na nią cewkami wytwarzającymi pole magnetyczne. Dla tej metody we wszelkim, przewodzącym prąd, płynącym medium, musi indukować się napięcie proporcjonalne do prędkości medium a średnica czujnika jest stałą, od której zależy wartość tego napięcia a tym samym wartości przepływu maksymalnego.

A zatem tą metodą, czyli przepływomierzami  elektromagnetycznymi, można mierzyć wszelkie wody i wszelkie ścieki.

Wprowadzone przez naszą firmę, w minionych latach, przepływomierze stosowane w aplikacjach objętych prawną kontrolą metrologiczną, pracują niezawodnie już od ponad 20 lat i stosowane są w rozmaitych aplikacjach pomiarowych tj. mierzą: wodę pitną, głębinową, powierzchniową, kopalnianą, ścieki bytowe, piwo, mleko i jogurty, pulpy papiernicze, a nawet beton czyli niemalże wszelkie media, które przewodzą prąd. Nadmienię także, że z technicznego punktu widzenia przepływomierz elektromagnetyczny mierzy zawsze dokładnie i to przez niemal nieograniczony czas, CHYBA, że zabije go piorun!

DODAM w tym miejscu, że niemiecki Urząd Miar PTB legalizował WODOMIERZE elektromagnetyczne  jako liczniki do Ścieków już od 1975 roku. Nasze historyczne Świadectwa legalizacji i uwierzytelnienia są dowodem na to, że i w Polsce TAK TO BYŁO GRANE = TAK TO LECIAŁO!